Determinizm neden mümkün değil?

Çünkü biyolojik robot olduğumuzu kabul etmek hiç hoş değil  sebebi olmayan bir eylem bir hareket olabilir mi? cevap hayır ise determinizmi kabul etmiş olursunuz. Determinizm gerçek olsa ne olur? milyon yıl sonra herhangi bir konumda hangi hareketin gerçekleşeceği şimdiden belli olur, örneğin gelecek 20 yıl sonra hangi numaralara piyango çıkacağı şimdiden belli, belli ama bilmiyoruz bilmiyor olmamız belirsiz olduğu anlamına gelmiyor bilmiyoruz çünkü evrendeki bütün atomların konumunu tespit edip bu bilgiyi işleyecek gücümüz yok.

Determinizmin doğru olup olmamasının bizim hislerimizle alakasını kuramadım? Biz kendimizi kötü hissetmeyelim diye mi determinizm imkansız oluyor? Ne alaka çözemedim!..

Eskiden deterministtim ama artık değilim. Sadece şunu söyleyebilirim deterministik unsur taşıyan kavramlar var, evrende ve düşüncelerde, onlar aynı sonucu veriyor fakat indeterministik yapılar da var. Bunlar kestirilemiyor. Buraya kadar izlenimlerim bu şekilde, okuduğum bazı felsefe metinlerinden de bu sonucu çıkardığım oldu. Kuantum Fiziğinin indeterministik bazı özellikler taşıdığını da söyleyenler var, ama önden söyleyeyim fizikçi değilim sadece determinizmin ve indeterminizmin felsefe kısmıyla ilgiliyim.

Determinizmin geçerli olmadığına değil de daha çok agnostisizme / bilinmezciliğe ulaşmışsınız.

Bir de bir mefhumun hoş olmamasıyla veya o mefhumdan kaynaklı hoşnutsuzluk hissiyle o mefhumun mümkünlüğü-gerçekliği arasında Torlak Kemal'in de dediği gibi bir bağlantı ben de kuramadım. Hayatta hoşlanmadığınız ama mümkün olan çok şey var. Mümkün olmayanlar da var. Buradan bence bir sonuca varamayız.

@Nat Alianovna

Evet :) beynimiz hoşuna gitmediği bilgiyi hatırlamak istemiyor bu da onun gibi bir şey, günlük yaşamda ben de herkes gibi bir şeyleri değiştirdiğimi değiştirebileceğimi sanıyorum ama gerçek bu değil.

@Denamint

Sebebi olmayan bir eylem söyleyin?

Bu ifadeniz de bence determinizme açılıyor. :D

Beyin hoşuna gitmeyen bilgiyi hiçbir zaman hatırlamıyorsa - zaten paradoksal biçimde bilgi diyorsunuz, bilgi bilgidir, bilgi gerçektir - o zaman bu zihinsel veya psikolojik bir determinizmden söz edebileceğimize işaret eder.

@Nat Alianovna

Sebebi olmayan bir şey var mı? cevabınız hayır ise bu determinizmin kanıtı değil mi?

Sevgili kullanıcı, bence en baştan başla, önerme nedir, argüman nedir, bilgi nedir, kanıt nedir, bunları iyi öğrenip felsefi tartışmaya öyle girişmelisin. Aksi takdirde anlamlı ve nispeten sistemli bir felsefi spekülasyon yürütemiyoruz.

Felsefede soru sormak yok mu? size iki soru soruyorum.

1: Sebebi olmayan bir şey var mı?

2: Sebebi olmayan bir şey yoksa eğer bu, determinizmin kanıtı değil mi?

Elbette, olmaz olur mu? Bir takım sorup bunları akli bir faaliyet içerisinde en genelgeçer düşünsel çerçeveden irdeleme uğraşısına felsefe diyebiliriz. Ama felsefenin yapılabilmesi için bazı ön koşullar var. Düzgün öncüllerle doğru bir argüman kurabilme gibi. Kendi içinde tutarlı olmalı.

1. Olabilir. Olmayabilir. Sebebi yokmuş gibi görünen şey çok. Sebebini bimediğimiz için de öyle görünüyor olabilir. Gerçekten bir sebebi de olmayabilir. Sebep zihnimizin düzene oturttuğu, örüntüselleştirdiği varoluşa yaptığı bir yakıştırma. Pek çok gerçeği veya olgusallığı - bilhasssa determinizm varsa onu - isabetli ilişkiselliklendirmelerle açığa vurabilecek bir zihin inşası veya şeması. Ama özünde bir zihin inşası, bir ilişkilendirme.

2. Nedensellik ile determinizm arasında zaruri bir ilişki görüyorsan "sebebi olmayan bir şeyin" yokluğu - yalnız kanıtı değil göstergesi - determinizmin göstergesi olabilir. Böyle bir ilişki kurmuyorsan alakası bulunmaz. Nedensellik ile determinizm kavramları birbirini besliyorlar veya birbirlerine paralel gibi görünüyorlar; bu anlamda ilk bakışta fazla bir şüphe bulunmaz (basit mantıkla her daim P->Q, Q->X, X->Z, P->Z zincir mantık devam ettirilebilir) ama determinizmin illa nedenselliği talep ettiği veya edeceği - ya da tam tersi - aslında söylenemez. Ortada bir neden bulunmadan da determinizmden söz edilebilir. Bknz: Kuantum fiziği. Hem probilistik ve gayri nedensel (A->B, A->C, A->D, nedenler de farklı olabiliyorken burada bir de A hangisinin nedeni? Bazen B çıkıyor, bazen D) hem de belirli açılardan gayet determinist duran bir fizik anlayışı. Bu fizikte her zaman korunan bilgiler söz konusudur. Nedeni var mı yok mu bilinmez - görünürde yok - ama öyledir. Kuantum sıçrama olgusu Güneş gibi küçük yıldızların füzyon reaksiyonunda deterministik bir rol üstlenir ve normalde klasik yasalarla yanmayacak küçük yıldızların nükleer tepkimeye girdiği bir evren görünümünün/örüntüsünün belirleyicisidir ama aslında rastgele kuantum dalgalanmaların - gene klasik nedensel mekanik fiziğe ters düşen bir cinsi olarak - nedeni belirsizdir. Ama bir yandan kavramları uygulama şeklinizle determinizme başvurmak yerine Güneş ve benzeri yıldızların yanma "nedeni" kuantum tünelleme veya sıçrama da diyebilirsiniz.

Determinizm bir takım fizik yasalarına dayanabilir ama fizik yasaları aslında insan zihninin saf tasarısı olmasından da mütevellit nedenselliği ihtiva etmek durumunda değil. Ama fizikte determinizm olgusallığa içkin olarak boy göstermek durumunda. Mevcut sabitler veya korunumlar veya eğilimler evrenseldir. Işık hızı bellidir. Değiştirilemez. Işık hızının sabit miktarına dair ortada bir neden/sebep de bulunmaz. Öyle olduğu için öyledir. Nedenini cevaplaması çok zordur veya nedeni yoktur ama determinizm en basit anlamıyla işte bu kendine içkin varoluşsal belirlilik halidir; bir nedeni olsun, olmasın. Nedensellikle yakından bağlantılı görünen ama nedensellikle zaruri bir ilişkiye veya paralelliğe sahip olmayan - bir sabitliğe ve sınıra karşılık olarak sabitliği ve sınırı ifade edici farz edilen - biraz daha farklı bir yaklaşım ve varoluş tarzıdır. Determinizm bu anlamda kaçması biraz zor ve bilimin varlığını desteklediği bir olgudur. Fakat aynısını nedensellik için söylemek daha zor. Esasında astroloji de nedenselliğe dayanır. Çeşitli batıl inançlar da. Ama somut zemin kurgusunu ve ilişkisini iyi kurmamış bir nedenselliğe. Neden-sellik kurmak bir alışkanlık. Determinizm de görünürde kainatin yadsınamaz ama eğilip bükülebilir, esneyebilir, olasılıklar, Heisenberg'in "belirsizlik" prensibi gibi paradoksal duran fiziksel yasalar ve ilkeler de barındırabilen bir özelliği. Bir nevi olgusallıktan kaynaklı kaçınılmazlığın ve evrenselliğin bir ifadesi. Herakleitos'un paradoksal olup her şeye hükmeden ve mevcut kaderleri tayin eden Logos'u misali. Determinizmin tanım ve kapsamının Stephen Hawking'in de inandığı gibi böyle geniş tutulması gerektiğini düşünüyorum. Hatta Parmenides'e sorarsak o nedenselliği tamamen yadsıyıp mutlak bir mantıksal-varoluşsal determinizme sarılıyor. Nedenselliği duyuların açık bir illüzyonu olarak niteliyor. Tüm varlığı değişmez bir sabitliğe indirgiyor. Bu da tabii daha indeterminist veya daha agnostik düşüncelerin karşısında - onlara tezat - başka bir ekstrem yaklaşım, aşırı deterministik bir duruş. Doğada determinizm kaçınılmaz veya özellik arz edici nitelikte olabilir ama bu da aşırı bir düşünce ve duyuları, empirik dünyayı - bilimin kesinlikle aleyhinde biçimde - reddediyor.

Bunlar zor - daha çok ontoloji ve epistemoloji yoğun - konular ve çağdaş bilime - bilhassa fiziğe - referansla irdelenmeleri daha sağlıklıdır. Kısaca bu konular üzerine tartışma metabilimsel spekülasyonlara dayanmalıdır. Normatif tavsiyelerim bunlardır. Yoksa yüzlerce yıllık bilimsel birikime kulak tıkamış, felsefe ile bilimin ayrışmasını ister istemez beslemiş oluruz.

İyi bir mürit olsaydım bu yazdıklarından sonra size secde edebilirdim  ne yazık ki bir iblisle tartışıyorsun  

Bilinmezlikle belirsizliği karıştırmışşın, ışığın hızının bir nedeni olduğunu biliyorsun. A değeri neden iki ayrı sonuç çıkartır? çünkü zaman (değişim) faktörü var, ilk denemede A'nın değeri "A.1" iken ikinci denemede "A.2" dir. İkinci denemede çevre koşulları veya deneğin kendisi değişir. Birbiriyle tamamen aynı iki nesne aynı zamanda aynı konumda bulunabilir mi? bulunamaz. Deneyler bu yüzden farklı sonuç veriyor. Bigbang'ı geriye alıp aynı ortamda tekrar patlatırsan aynı sonuç çıkar.

https://evrimagaci.org/soru/isik-hizi-neden-saniyede-300-bin-km039dir-kutlesi-olmayan-fotonlarin-daha-hizli-gitmesine-engel-olan-sebep-yada-sebepler-nelerdir-17190#:~:text=S%C3%BCrekli%20hareket%20eden%20bir%20par%C3%A7ac%C4%B1k,dalga%2C%20%C4%B1%C5%9F%C4%B1k%20h%C4%B1z%C4%B1nda%20gitmek%20zorundad%C4%B1r.

Yalnız belirsizlik olduğu sürece belirsizliğin kendisi bir bilgi olsa dahi orada bir bilinmezlik payı bulunur. Sohbet odağımızdaki belirli temalar üzerinden gittim. Bu mesajınızdan mesela determinizm çıkıyor. Başta savunduğunun zıttı olan ifadeyi benimsemek şeytanlıksa - zira başta determinizmi kabul etmiyordunuz - dünyadaki tüm daha beter şeytanlıklar Şeytan'a tövbe ettirirdi.  

Mesajındaki her bir cümle yanlış. Determinizm ve indeterminizm makul kavramlar değil zaten.

Evrenin varlığının sebebi nedir?

Canlılığın sebebi nedir?

Fonksiyonel olmayan ya da fonksiyonel görünmeyen gezegenlerin dönmesinin amacı nedir? (kabul ediyorum bu soru bilim cevap verene kadar geçerli).

Oradaki bir kedi, bir diğeri deniz anası iken ben neden insanım?

Rastlantısal ve kestirilemez olayların belirsiz aralıklarda belirsiz zamanlarda olmasının nedeni nedir, deprem gibi.

Evren var olup sona erene kadar neden kaotik süreçlere sahip?

Zaman göreceli ise ve göreceli bir içerikte evrenden önceki düzlemsel zamanı bulup neden rasyonel bir yaş bulamıyoruz?

Zaman göreceli ve eğilen bir kavram ise rastgeleliği yok eden determinizm nerede?

Edit: Soruya soruyla cevap oldu ama felsefe bu değil mi zaten 

Neden makul değil? indeterminizm saçma bir kavram orası doğru, öyleyse tek seçenek determinizm kalıyor, üçüncü bir kavram var mı?

Üçüncü bir seçenek var. Kestirilebilir ve kestirilemez olayların ve olguların bir arada olduğunu tespit etmek. En basitinden her şey deterministik olsaydı ve insanoğlu bu determinizmi verimli kullanabilseydi, deprem, tsunami gibi afetlerin ne zaman olacağını bilirdi. Çıkacak bir çok sıkıntıyı kolaylıkla tespit eder bir çok risk %70'e yakın azaltılırdı. Hayat bir karışım gibi deterministik ve indeterministik olaylar iç içe.

Determinizmi yanlış anlamışsın, bilinmezlik ve belirsizlik ayrı şeyler. Örneğin elimizde 3 tane değer olsun, 1,2 ve 3, şimdi bu değerleri toplayalım, 1+2+3 = 6

İndeterminizm değerler bilinmesine rağmen sonuç her zaman 6 çıkmaz diyor. Sence bu mümkün mü? Örneğin insandaki bütün atomların yerini ve bu atomların hangi zamanda hangi yönde dış ortamdan etkileneceğini bilirsen o kişinin ne zaman ne yapacağını bilirsin, aklından geçenleri vs. eksiksiz ve hatasız bilirsin. 123 örneği basitleştirilmiş hali.

Bilinmezlik belirsizliği de doğurmaz mı? Biri diğerinin anası değil mi zaten.

1+2+3 matematikte 6 eder ama reelde her zaman etmeyebilir aynı 3/0'ın matematikte olması ama fizikte karşılığının bulunmaması gibi ki zaten evreni açıklayan en önemli bilim dalı da fizik.

Ayni sonucun cikacagina dair kanitin nedir ?