NASA, 2030'da Jüpiter'in uydusunda yaşam bulabilir

Europa'da yaşam biz gelmeden bitmiş veya yeni yeni başlıyor da olabilir. İlk misyonda bulunmayadabilir. Bence bir sürü senaryo mevcut. Gerçeklik bazen daha kompleks veya sandığımızdan çok daha saklı olabiliyor. Europa'nın Jüpiter kaynaklı gravitasyonal gelgit esnemesiyle termal olarak aktif olacak çekirdekle beraber belirli bir kısmı ısınabilecek inanılmaz derin okyanuslara ve güçlü radyasyonlarla kavrulan donmuş bir yüzeye sahip görece "vahşi" bir ortam olduğu da unutulmamalı. Yaşam yayılma eğiliminde olsa da bu oradaki olası bir yaşamı sınırlı bir habitata hapsedebilir / lokalize edebilir.

Kainat o denli büyük ve çeşitli ki, bir yerlerde yaşam olmasına Dünya'daki yaşamın oluşumu ve gelişimi kanıtları çerçevesinde kesin gözüyle bakılıyor. Bilimin aktardığına göre göründüğü kadarıyla yaşam esasında termodinamiğin ve kimyanın dikte ettiği deterministik bir süreç olarak eninde sonunda münasip koşullarda evrimleşmek zorunda. Yaşam gözlemlenmiş bir fiziksel fenomen. Yaşamın gözlemlenmiş dinamikleri ve ihtiyaçları belli. Dünya'daki yaşamın ihtiyaç duyduğu veya bir noktada gezegenimizdeki yaşamın varoluşunu zaruri kıldığı görülen bu büyük olgusal resmi görebildiğimiz için evrende yaşamın şartlarını (görece istikrarlı koşulların süreklilik arz ettiği bir ortamda kimyasal çeşitlilik ve enerji) sağlayan her yerde yaşam bulunduğuna veya bulunabileceğine dair şüphemiz olabilir. Somut bilgilerimiz ve bu bilgilere dayanan modellerimiz - bilimde teori denen şey zaten budur, gerçekliğin kapsamlı ve öngörücü olan detaylandırılmış bir modelidir - bize bir şeyleri işaret ediyorsa bu şüphelerimizi test etmemiz gerekir. Evrendeki sayısız Dünya benzeri hatta pek çoğu Dünya'dan yaşama daha münasip görünen gezegene dair fiziksel - mesafe - engeli bulunduğundan elimizdeki imkanlarla doğrudan gidip test etme işine Güneş sisteminden başlamak en akıllıca ve makul olan iştir. Basitçe fizibil olduğu için.

Astrofiziğin gelişimini ve birkaç marjinal kalmış istisnai itiraz harici bu konuda on yıllardır fazla şüphe duyulmamasını göz önüne alırsak biraz abartacağım ama karadelikler de mesela dünya çapında devasa bir entegre radyo teleskop ağıyla resimleri çekilene kadar - en azından genel şablon veya görünüm itibarıyla - "bir teoriden" ibarettiler. Kimse gerçek bir karadeliğin veya en azından teoriler ve hesaplamalar çerçevesinde karadelik olarak modellenen varlıkların nasıl göründüğünü o zamana kadar bilmiyordu. Simülasyonlara dayanıyorduk. Genel görelilik kuramının ilk yarım asrı boyunca zaten karadelikler matematiksel varlıklardı; reel olabileceklerine pek inanılamıyordu ama bulgular adım adım bu düşüncenin yanlış olduğunu, başta ölen yıldızlar olmak üzere bir takım ağır nesnelerin yerçekimsel bir çöküşe gitmesi gerektiğini ve ilk başta oldukça şık bir geometrik idealizasyon, kuramsal bir egzersiz, yerçekimsel çöküş süreci söz konusu olduğunda yalnızca soyut düzlemde bir zaruriyet gibi algılanan genel görelilik mekanizmalarının - genel kara delik öngörüsü ve demonstrasyonunun - gerçek dünyada da isabetliliğini gösteriyordu (Genel Görelilik kapsamında Olay Ufku, Gölge, Merceklenme gibi Ekstrem Gravitasyonal Etkiler, spinli karadelikleri tasvir etmek üzere bundan ta on yıllar önce yazılmış Kerr Genel İzafiyet Metriğinin gözlemlerdeki başarısı):

[2303.13229] Black Holes Up Close (arxiv.org)

(PDF) Black Holes Up Close (researchgate.net)

Bir yandan uzay zamanla etkileşimiyle karadelik tasvirindeki tüm başarısına rağmen genel görelilik kuramı ayrıca karadeliğin merkeziyle ilgili olarak bir tekillik - sonsuzluklar içeren tanımsız bir fonksiyon - ortaya sererek aslında patladığını ve nerede sınırlandığı da kabul ediyor.

Bilim böyle çalışmakta. Yani giderek artan bulgularla kendilerini test etme yoluyla sana kendilerinin yanlışları veya eksikleri dahil belirli sonuçlar gösterebilecek ve ayrıca genelde mevcut bulgulara ve bilgilere dayanan ipucu niteliğindeki önermeler ve öngörüler yoluyla araştırma programının yönünü belirleyebilecek çeşitli teorik modellemelerle. Bir şeyin "teoriden ibaret kalması" kötü değil. Bilimde zaten teori demek 0 bulgusuz atmasyon anlamına gelmiyor. Genel görelilik, kuantum, evrim vb bunların hepsi birer teoridir. Teori adını ezici bulgularla alırlar ve kendi sahalarında evrenin her yerinde geçerli olmamalarını varsaymak için - özel bir durum veya olguyla karşılaşılmadığı sürece - makul bir sebep bulunmaz. Bırakın bilimin gösterdiği en temel yaşam koşullarını teoride sağlayabilen Europa gibi adayları, evren dünyaya benzer gezegenlerle doluyken bir yerlerde yaşamın olmadığını düşünmek evrende bir yerlerde kütle çekiminin olmadığını düşünmeye benziyor. Bu arada belki gerçekten de olmayabilir. Ama şu için elimizde bunu varsaymak için makul bir sebep bulunmuyor. Dünya harici yaşamın durumu da - tıpkı somut olan yerçekiminin nirvanası kara delikler gibi on yıllar boyu gözlemlenmeseler de - öyle. Yaşam da en az yerçekimi kadar somut. Ama sadece biz Dünya dışında mevcut olanını - mevcut fiziksel engeller vb uyarınca - "göremiyoruz".

Bu düşüncemizin isabetli olup olmadığını anlamamız için kainat boyunca bulgu toplamamız gerekir. Tek bir örnek de bu somut temelli ve gayet olası beklentiyi ispatlamaya yeter. Yıldızlararası yolculuk, hiper hassas biyosfer taraması ve benzeri gibi aşırı gelişen bir teknolojiye rağmen hiç mi hiç yaşam bulamıyorsak da zaten buna ayrı bir açıklama getirilmesi ve Dünya'yı "özel" kılanın ne olduğunun anlaşılması gerekir. Ama tüm mevcut bulgu ve göstergeler Dünya'nın özel olmadığına, hatta kozmolojik ölçekte jenerik bir sulak kaya gezegen olduğuna işaret ediyor. Yaşam da bildiğimiz kadarıyla "özel değil" ama canlılar bulundukları ortama uyum sağlayabilecekleri biçimde etrafa dağılmışlar. Bakteriler de, sülükler de, insanlar da DNA gibi aynı yönetici molekül üzerinde dönüyor, protein yapıları kullanıyorlar vs vs. Volkanların içindeler. Mariana Çukuru'nun dibindeler. Güvercin olarak binaların çatılarında durup arabaları pisliyorlar.

Hani gerçekten yaşamı ne zannediyorsunuz ki? :D Tamam, gene de canlılar - ve pekala canlılık - çok ilginç ve bakış açısına göre özeller, tıpkı karadelikler gibi. Ama misal karadelikler yukarıda paylaştığım makaledeki gibi evrende çok yaygınlar. Yaşamın da böyle olmaması için bir sebep bulunmuyor. En azından bilmiyoruz. Burada aslında anlayabileceğiniz üzere bir "sıradanlık prensibi" de söz konusu. Bilim böylesi sıradanlıklarla doludur: Protonlar, elektronlar, fotonlar, yıldızlar, dünyalar, ve - başta çok özel zannetseniz de sadece üç içkin özellikle tanımlandığı için resmen "saçsız" sıfatı alan karadelikler:

Zaten bu saydığım sıradan parçacıklar ve bunların kompozisyonları olan hidrojen, karbon, oksijen gibi evrende en yaygın bulunan hafif elementler üzerine kurulu yaşam olgusunu bu evrensel sıradanlığın veya yaygınlığın (commonness) dışında görmemiz ve sadece ve sadece kozmolojik ölçekte sıradan bir gezegen olan Dünya'da bulunabileceğini varsayma eğiliminde olmamız tuhaf ve komik olur. Hele hele bilimin en önemli bilgileri ve bulgularla-kanıtlarla destekli en geçerli olan modelleri teori statüsüyken "teoriden ibaret" diye - Europa'nın incelenmesi gibi araştırma programlarını şekillendirebilecek - hiçbir çıkarımı hafife almayın. Burun kıvırmayın. Europa'da yaşam bulunmayabilir ve zaten hiç olmayadabilir. Ancak, şu koca evrende dünya dışı yaşam ihtimaline karşı şüphe duymak ve "sadece teori" diye geçiştirmek bilime ve bilimin göstergelerine karşı makul olmayan bir şüphe duyan çok yanlış bir tavır. Sebeplerine yukarıda değindim.

Astrofizik doktoran mı var hayırdır?